ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΘΕΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ

1.
Το σχέδιο Καλλικράτης δεν είναι έργο των γραφειοκρατών του Υπουργείου Εσωτερικών Είναι έργο της ίδιας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όπως οι γενικές αρχές έχουν σχεδόν ομόφωνα διατυπωθεί με τις αποφάσεις των θεσμικών οργάνων της. Της ΚΕΔΚΕ και της ΕΝΑΕ

Το σχέδιο ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ σχεδόν αντιγράφει τις αποφάσεις των οργάνων της Αυτοδιοίκησης.

 Μιλάει η Αυτοδιοίκηση για μια συνολική μεταρρύθμιση ολόκληρης της δημόσιας διοίκησης. Σε όλα τα επίπεδα. Που να περιλαμβάνει το κεντρικό κράτος, το αποκεντρωμένο κράτος , και βεβαίως την αυτοδιοίκηση.

 Μιλάει για βαθύ μετασχηματισμό του κεντρικού κράτους ώστε αυτό να μετατραπεί σε ένα επιτελικό κράτος – στρατηγείο, που θα διαχειρίζεται τις απολύτως αναγκαίες εθνικές πολιτικές, όπως είναι η άμυνα, η εξωτερική πολιτική, η δημόσια τάξη και ασφάλεια, η δικαιοσύνη, η γενική δημοσιονομική και αναπτυξιακή πολιτική.

 Ζητάει την πλήρη εφαρμογή του συνταγματικά προβλεπόμενου τεκμηρίου αρμοδιότητας υπέρ της Αυτοδιοίκησης. Δηλαδή, κάθε αρμοδιότητα για την οποία δεν ορίζεται ρητά ότι αποτελεί αρμοδιότητα του επιτελικού κράτους, ανήκει στην Αυτοδιοίκηση.

 Μιλάει για την θεσμοθέτηση της Περιφέρειας ως δεύτερου βαθμού Αυτοδιοίκησης, με εκλεγμένο Περιφερειάρχη και εκλεγμένο περιφερειακό συμβούλιο. Που θα αποτελέσει τον άξονα της περιφερειακής ανάπτυξης, που διαχειρίζεται τα κονδύλια του ΕΣΠΑ.

 Μιλάει για τους ισχυρούς Δήμους που με την μεταφορά αρμοδιοτήτων και πόρων θα παρέχουν υπηρεσίες υψηλού επιπέδου στους πολίτες.


2.-
Σε όλα αυτά που οι ομόφωνες σχεδόν αποφάσεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ζητούν, ο ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ δίνει απάντηση. Αποδέχεται όλες τις παραπάνω αρχές και στόχους:

Με μία μόνο παράλειψη, η οποία όμως είναι ιδιαίτερα σημαντική.

• Η Αυτοδιοίκηση μιλάει για την δημιουργία μητροπολιτικής Αυτοδιοίκησης στα αστικά κέντρα της Αττικής και της Θεσσαλονίκης, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα οξύτατα προβλήματα, που τέμνουν οριζόντια πολλές περιοχές και Δήμους των μεγάλων μητροπολιτικών αυτών κέντρων.

• Τα προβλήματα αυτά, όπως π.χ. τα συγκοινωνιακά, τα χωροταξικά, των ελεύθερων χώρων, της πολιτικής προστασίας, των ορεινών όγκων, της διαχείρισης των απορριμάτων κ.λ.π. μέχρι σήμερα, δεν επιλύονται, γιατί δεν υπάρχει κανένα κέντρο συντονισμού.

Μετά από πολλούς προβληματισμούς τα όργανα της Αυτοδιοίκησης κατέληξαν ότι η μητροπολιτική αυτοδιοίκηση θα πρέπει να ασκείται σε επίπεδο περιφερειακής Αυτοδιοίκησης. Ότι δηλαδή όλες οι μητροπολιτικές αρμοδιότητες, θα πρέπει να ασκούνται από την Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση.

¨Ηταν μια πρόταση ιδιαίτερης σημασίας. Όλοι γνωρίζουμε ότι τα περισσότερα προβλήματα ειδικά στο λεκανοπέδιο προέρχονται από το γεγονός ότι για θέματα μητροπολιτικής σημασίας, υπάρχουν πολλοί αρμόδιοι ή συναρμόδιοι φορείς. Παράδειγμα , για τους οδικούς άξονες ή το συγκοινωνιακό, είναι αρμόδιοι ο Δήμος, ο Οργανισμός της Αθήνας, το Υπουργείο, διάφορα νομικά πρόσωπα.

Απορρίφθηκε η πρόταση για την δημιουργία μητροπολιτικών δήμων και δημάρχων μητροπολιτών, ή για την δημιουργία μητροπολιτικών συνδέσμων και προκρίθηκε η άποψη για την άσκηση των μητροπολιτικών αρμοδιοτήτων από τη Περιφέρεια. Για να υπάρχει ένας και μόνος φορέας, που θα ασκεί αποκλειστικά όλες τις μητροπολιτικές αρμοδιότητες,.

Με το σχέδιο διαβούλευσης αυτό δεν διευκρινίζεται. Κάπου μόνο επιγραμματικά αναφέρεται ότι για το λεκανοπέδιο και τη Θες/νίκη θα υπάρξουν ειδικές ρυθμίσεις για τα θέματα μητροπολιτικού χαρακτήρα.

Ποιες ειδικές ρυθμίσεις; Απαιτείται άμεση διευκρίνιση. Τα θέματα μητροπολιτικού χαρακτήρα θα πρέπει ασκούνται από την Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση. Η οποία βεβαίως, για την Αττική, δεν μπορεί παρά να είναι μία και ενιαία.

Και όχι να γίνει διάσπαση σε δύο η τρεις περιφέρειες, επειδή κάποιοι φοβούνται τον ισχυρό Περιφερειάρχη, ο οποίος θα εκλέγεται από 3 εκατομμύρια πολίτες. Εκεί να μπούν άλλες δικλείδες ασφαλείας. Να μπορεί ο Περιφερειάρχης να ανακαλείται για λόγους πολιτικούς ή ανικανότητας.

3.
Ο ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ λοιπόν περιέχει όλα τα στοιχεία που εμείς, η Αυτοδιοίκηση, ζητούσαμε να περιέχει η μεταρρύθμιση. Και όχι μόνο σε γενικό επίπεδο στόχων και διακηρύξεων. Σκιαγραφεί και προσπαθεί να προσδιορίσει όλα τα στοιχεία, ώστε οι μεταρρυθμιστικές αρχές που περιέχει να εφαρμοστούν στην πράξη.

Και εδώ πρέπει να επισημάνουμε ένα ακόμη στοιχείο ιδιαίτερης σημασίας, που δείχνει ότι επιτέλους κάτι αλλάζει στη χώρα μας.

Ο ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ δεν έρχεται ως ολοκληρωμένο νομοσχέδιο, ώστε πάνω σ’ αυτό να εκφράσουμε εμείς ή η κοινωνία τη συμφωνία μας ή διαφωνία μας.

‘Ερχεται ως σχέδιο διαβούλευσης. Και καλούμαστε εμείς, η Τοπική Αυτοδιοίκηση, οι πολίτες, η κοινωνία να συμβάλλουμε θετικά στην επεξεργασία του σχεδίου αυτού, ώστε να πάρει την καλύτερη δυνατή του μορφή.

Το γεγονός αυτό πρέπει να τα εκμεταλλευτούμε. Να μην μείνουμε σε γενικές αναφορές, σε έκφραση μόνο παρατηρήσεων , αντιρρήσεων, επιφυλάξεων ή ενστάσεων, αλλά να συμμετάσχουμε δημιουργικά.

Ώστε το σχέδιο ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ να εφαρμοστεί και να είναι προς όφελος των πολιτών.

Θα πρέπει να πάρουμε συγκεκριμένες θέσεις και να προτείνουμε επακριβώς:

• Ποιες αρμοδιότητες θα παραμείνουν στο κεντρικό κράτος. Με ρητή αναφορά ότι όλες οι άλλες αρμοδιότητες περιέρχονται στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Και με την θέσπιση ενός συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος, π.χ. σε βάθος τετραετίας, που οι αρμοδιότητες αυτές θα πρέπει να έχουν μεταφερθεί. Μην μείνουμε στην γενική αρχή ότι οι αρμοδιότητες αυτές θα πρέπει να μεταφερθούν, γιατί δεν πρόκειται να μεταφερθούν ποτέ.

• Ποιοι συγκεκριμένοι πόροι θα μεταφερθούν στην Τ.Α. Να ζητήσουμε τη σύσταση κοινών επιτροπών κεντρικού κράτους και αυτοδιοίκησης που να ασχοληθούν με την κοστολόγηση όλων των προς μεταφορά αρμοδιοτήτων.

• Να προσδιορίσουμε με σαφήνεια , ποιες αρμοδιότητες θα ασκούνται από την Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση και ποιες από τη Πρωτοβάθμια Αυτοδιοίκηση. ‘Ώστε να μην υπάρχουν αλληλοεπικαλύψεις , ή συναρμοδιότητες που οδηγούν στην αδράνεια και την ταλαιπωρία του πολίτη.

• Να προσδιορίσουμε με σαφήνεια, ποια όργανα θέλουμε να υπάρχουν μέσα στον κάθε αυτοδιοικητικό θεσμό (Δήμο και Περιφέρεια), ώστε να λειτουργήσει συνολικά η αυτοδιοίκηση προς όφελος των πολιτών.

• ΝΑ προσδιορίσουμε τον τρόπο εκλογής όλων των οργάνων.

• Να προσδιορίσουμε με σαφήνεια ποιες αρμοδιότητες θα ασκούνται από τα αποκεντρωμένα όργανα του Δήμου ή της Περιφέρειας, ώστε να μην υπάρχουν αλληλοεπικαλύψεις , ή αλληλοαναιρέσεις μεταξύ των διαφόρων εκτελεστικών, επιτελικών, ενδιάμεσων ή αποκεντρωμένων οργάνων ( Δήμαρχος- Δημοτικό Συμβούλιο, Εκτελεστική Επιτροπή, Τοπικό Συμβούλιο, Τοπικός Αντιδήμαρχος, και αντίστοιχα για την Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση).


4
Και ενώ σήμερα θα έπρεπε να ασχοληθούμε κυρίως με την συγκεκριμενοποίηση των διατάξεων του σχεδίου ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ, αφού σε επίπεδο αρχών και στόχων, δεν μπορούμε παρά να συμφωνούμε- αφού είναι δικές μας θέσεις και προτάσεις- ασχολούμαστε και εμείς και οι πολίτες, κυρίως με το ζήτημα των συνενώσεων και την χωροθέτηση των νέων Δήμων.

Φοβούμαι ότι κινδυνεύουμε να χάσουμε τη μπάλα. Γιατί βλέπουμε μεν την μπάλα, δεν βλέπουμε όμως τα δίχτυα.

Οι συνενώσεις των Δήμων δεν είναι ο πυρήνας της μεταρρύθμισης. Δεν συνιστούν καν μεταρρυθμιστική αρχή.

Οι συνενώσεις των δήμων δεν αποτελούν αρχή της μεταρρύθμισης, αλλά πιθανά να προκύψει ως ανάγκη προκειμένου κάποιοι δήμοι- που σήμερα δεν είναι- να γίνουν ισχυροί.

Επομένως ο τελικός αριθμός των νέων δήμων δεν αποτελούν αυτοσκοπό. Δεν προκύπτει από πουθενά ότι οι Δήμοι πρέπει να είναι 370, 470 ή 670.

Δεν προκύπτει από πουθενα ότι ο ισχυρός Δήμος πρέπει να έχει πληθυσμό τόσες χιλιάδες.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση ο μέσος πληθυσμός των Δήμων είναι πολύ πιο μικρός από τον μέσο όρο του Πληθυσμού των 1034 Δήμων της Ελλάδας. Ευρώπη των 15: 5200 ανά Δήμο, Ελλάδα σήμερα 10200 ανά δήμο.

Γαλλία 36.684 Δήμοι με μέσο όρο 1.720 κατ/Δήμο
Ισπανία 8.110 Δήμοι με μέσο όρο 5.430 κατ/Δήμο
Γερμανία 12.431 δήμοι με μέσο όρο 6.690 κατ/Δήμο
Ιταλία 8.101 Δήμοι με μέσο όρο 7.270 κατ/Δήμο
Η Ευρώπη των 15 χωρών συνολικά έχει 73.012 Δήμους με μέσο όρο 5.200 κατοίκων ανά Δήμο

Δεν φταίει για την κακή ποιότητα των υπηρεσιών στην Ελλάδα, ο μικρός Δήμος. Δήμοι με πολύ μικρότερο πληθυσμό στην Ευρώπη ασκούν πολύ περισσότερες αρμοδιότητες και τις ασκούν πολύ καλά.

Και δεν προκύπτει από πουθενά ότι ο μεγάλος Δήμος, σε όρια και πληθυσμό, μπορεί να παρέχει καλύτερες υπηρεσίες στους πολίτες.

Αντίθετα η μέχρι σήμερα εμπειρία, μας δείχνει ότι μικρότεροι δήμοι παρέχουν πολύ καλύτερο επίπεδο υπηρεσιών από πολλούς μεγάλους.

Οι συνενώσεις, επομένως των Δήμων, δεν συνιστούν μεταρρυθμιστική αρχή. Πιθανά να αποτελούν το μέσον προκειμένου ένας δήμος να καταστεί ισχυρός.

Γι αυτό ακριβώς το λόγο, οι συνενώσεις δεν πρέπει να αποτελούν κανόνα γενικής εφαρμογής.

Θα πρέπει κατά περίπτωση να κριθεί εάν ο συγκεκριμένος κάθε φορά Δήμος, έχει την δυνατότητα από πλευράς οργάνωσης , υποδομών και μέσων, να ανταποκριθεί στις αυξημένες αρμοδιότητες που του παρέχονται με την μεταρρύθμιση. Αν μπορεί, γιατί θα πρέπει να συνενωθεί με κάποιον άλλον;

Γιατί θα πρέπει να παραβιαστεί η βασική αρχή της Αυτοδιοίκησης, αυτή της εγγύτητας προς τον πολίτη; Μόνο και μόνο επειδή από κάποιους αντιμετωπίζεται δογματικά το όλο ζήτημα;

Θα πρέπει, επομένως να οδηγηθούν στην συνένωση με άλλους Δήμους, μόνο οι Δήμοι που δεν μπορούν να προχωρήσουν μόνοι τους.

Αλλά και στην περίπτωση αυτή , η ανασύνθεση των Δήμων θα πρέπει να γίνει με βάση συγκεκριμένα και σαφή κριτήρια και ύστερα από ευρύ εθνικό διάλογο και συναίνεση. Ένα επίπονο διάλογο, που θα λαμβάνει σοβαρά υπόψη του τις κοινωνικές ιδιαιτερότητες και ευαισθησίες των τοπικών κοινωνιών, ώστε να είναι πραγματική και αδιατάρακτη η επιζητούμενη συναίνεση.

Και κάτι άλλο. Δεν μπορεί να κρίνεται αν ένας Δήμος είναι ισχυρός μόνο με βάση τον πληθυσμό του. Πολύ περισσότερο που το πληθυσμιακό στοιχείο, όπως αυτό προκύπτει από την απογραφή του 2001 είναι σήμερα εντελώς πλασματικό. Έχουμε φθάσει στο 2010 και οι συνθήκες έχουν αλλάξει ριζικά. Ειδικά στην Αττική, και ειδικότερα στην Βόρειανατολική Αττική, ο πραγματικός σημερινός πληθυσμός σε πολλές περιπτώσεις είναι τουλάχιστον τριπλάσιος από αυτόν της απογραφής του 2001.

Και για να καταλήγω:

• Θα πρέπει να συμβάλλουμε δημιουργικά στην συγκεκριμενοποίηση των ουσιωδών διατάξεων του σχεδίου

• Οι συνενώσεις των Δήμων δεν αποτελούν αρχή της μεταρρύθμισης, αλλά ένα από τα περισσότερα μέσα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την επιτυχία της μεταρρύθμισης. Γι’ αυτό και θα πρέπει η αναγκαιότητα ή μη, να κρίνεται κατά περίπτωση.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΑΡ. ΠΗΤΤΑΣ